بنام الله...

روح و نفس و ماهیت آنها چیست و چگونه است ؟

وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُم مِّنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا ﴿٨٥﴾ الاسراء
و از تو در بارۀ روح میپرسند. بگو روح از امر(دستور) پروردگار من است و غیر از مقدار کمی از دانش به شما داده نشده است ﴿۸۵﴾

اطلاعاتی که ما از روح داریم همانگونه که آیات قرآن به ما میگوید بسیار کم است سوای از خرافاتی که گاهآ بیان مکنیم و به آن مبتلا هستیم زمینه تحقیقی ندارد و تمامآ بیان اوهام و تصورات و خیالپردازی های ما هستند که ناشی از نا آگاهی و جهل نسبت به فرموده های خداوند است! آیه فوق قطعآ بیان میکند که سوالهایی که مردم از تو درباره روح میپرسند تنوع و گوناگونی نگرششان را در باره روح بیان میکنند به آنها بگو که روح  از دستورات و کارهای پروردگار من است اما به جز مقدار کمی از دانش، موجودیت روح به شما داده نشده است آنچه که ما امروزه به روح نسبت میدهیم همان است که در قرآن به نفس نسبت میدهد مثلآ به باور ما هنگام مرگ روح ما را از بدن ما خارج میکنند اما قرآن میگوید این نفس ماست که متوفی میشود و از کالبد ما خارج میشود در این مقاله تمام آیات روح در قرآن را مینویسیم و بعضی از آیات را که واژه نفس در آنها آمده برای مقایسه و یک نتیجه گیری تحقیقی در اختیار خواننده میگذاریم اما به عقیده ما روح انسانی وجود ندارد و نفس انسانی است که ما را به فسق و فجور و تقوی و پرهیز کاری رهنمون میکند اما این باور را هم داریم که ما بسیار کم از روح میدانیم بنابراین کسانی که شیادانه اظهار میکنند که با عالم ارواح ارتباط دارند و روح احضار میکنند شیادان فریبکاری هستند که برای ارتزاق خود به کذب و فریب مردم میپردازند !

چرا روح در قرآن همواره مفرد است؟

شاید تا کنون به این فکر نکرده اید که روح در قرآن کریم  همواره بصورت مفرد آمده و در هیچ آیه ای بصورت جمع نیامده یعنی خدا در قرآن هرگز واژه ارواح را به کار نمیبرد اما شیطان و جمعش شیاطین و ملک و جمعش ملائکه و نفس وجمعش نفوس و... به صورت مفرد و جمع در قرآن آمده اند و تنها کلمه روح است که مستثناست و فقط بصورت مفرد آمده و این جای تامل و بحث دارد !

 تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سوره قدر
ملائکه و روح در آن (شب) با جازه ی پروردگارشاناز برای هر کاری نازل میشوند (پایین می آیند) ﴿۴﴾

 وقتی به این آیه و آیات مشابه آن در قرآن توجه میکنیم این سوال بوجود میآید که چرا خدا نمیگوید تنزل الملائکه والارواح یعنی فرشته ها و ارواح نازل میشوند و میگوید  تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فرشتگان و « روح‏ » نازل می شوند. در حالیکه ملائکه بصورت جمع هستند اما روح مفرد است!

آنچه که قرآن در باره روح به ما میگوید ! در قرآن روح مخلوق خدا و رسول خداست !

فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَیْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا﴿١٧﴾ سوره مریم
و دور از آنها حجابی بر گرفت و روح مان را بسوی او فرستادیم و (روح) برای او مانند بشری نمایان شد ﴿۱۷﴾

در آیه فوق روح، فرستاده و رسول خداست که به صورت بشری به سوی مریم فرستاده میشود و این نشان میدهد که روح میتواند تغییر شکل دهد و به شکل انسان در آید!

دمیدن روح چیست آیا در قرآن، خدا روح دارد؟

فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ ﴿٢٩﴾ سوره حجر
هنگامى که کار آن را به پایان رساندم، و در او از روحم دمیدم آنگاه بر او سجده کنید ﴿۲۹﴾

ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِیهِ مِن رُّوحِهِ ۖ وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۚ قَلِیلًا مَّا تَشْکُرُونَ ﴿٩﴾ سوره سجده
سپس او را درست کرد(خداوند) و در آن از روحش دمید و برای شما شنوایی و بینایی و ادراک قرار داد اما آنچه شکر میکنید اندک است ﴿۹﴾ 

وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ ﴿١٢﴾ سوره تحریم
و مریم دختر عمران کسی که با عفت و نجابت تمایلات جنسی خود را کنترل کرد و ما در آن از روح خود دمیدیم و کلمات و کتابهای پروردگارش را تصدیق کرد و از فروتنان بود  ﴿۱۲﴾
( نکته ای که در رابطه با آیه ۱۲ این سوره باید متذکر شد و قابل فکر برای اهل تحقیق است این است که در این آیه ....التی احصنت فرجها فنفخنا فیه من روحنا آمده که کلمۀ فیه اشارۀ به مذکر دارد در حالیکه در سوره ی انبیاء آیه ۹۱ آمده ....التی احصنت فرجها فنفخنا فیها من روحنا که ضمیر ها اشاره به مونث دارد )

وَالَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهَا مِن رُّوحِنَا وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَا آیَةً لِّلْعَالَمِینَ ﴿٩١﴾ سوره انبیاء
وآن خانمی که دامان خود را پاک نگه داشت سپس ما از روح خود در ان دمیدیم و او پسرش را آیه ای برای جهانیان قرار دادیم ﴿۹۱﴾

همانطور که در آیات فوق مشاهده میشود در خلقت آدم و عیسی از دمیده شدن روح سخن به میان آمده ، باید توجه کنیم که طبق آیات قرآن خدا مثل و مانندی ندارد و هیچ چیز مانند او نیست!

لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ [الشورى : 11] ........هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست! (11)

بنا بر این کلمه روحی به معنی روح من ، این معنی را نمیدهد که خدا روح دارد بلکه دلالت میکند بر اینکه روح، مخلوق خداست و تحت مالکیت خداست مانند کلمه عبادی در آیه زیر :

وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ....[البقرة : 186] و هنگامى که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، (بگو:) من نزدیکم.....186

و این نشان از آن دارد که بنده ها تحت مالکیت خدا هستند و نه اینکه بخشی از وجود خدا باشند اما نفخ روح در کالبد آدم و عیسی یعنی جان و حیات و زندگی بخشیدن به آدم و عیسی  و بوجود آمدن و شدن بر اساس دستور خداوند زیرا قرآن به کسانی که از تولد عیسی تعجب میکنند آفرینش عیسی را مانند آفرینش آدم میداند که خدا به او میگوید بشو سپس میشود :

 إِنَّ مَثَلَ عِیسَىٰ عِندَ اللَّـهِ کَمَثَلِ آدَمَ ۖ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ کُن فَیَکُونُ﴿٥٩﴾  سوره آل عمران
 بطور قطع مثل عیسی نزد خدا مانند آدم است که او را از خاک آفرید سپس به او گفت بشو پس شد ﴿۵۹﴾ 

منظور یعقوب در آیه زیر از روح الله که به پسرانش میگوید از روح خدا مایوس نباشید همین روح یعنی مخلوق خداست نه اینکه روح بخشی از وجود خداوند باشد !

یَا بَنِیَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِن یُوسُفَ وَأَخِیهِ وَلَا تَیْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّـهِ ۖ إِنَّهُ لَا یَیْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّـهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ ﴿٨٧﴾ سوره یوسف
ای فرزندان من بروید و از یوسف و برادرش پرس و جو کنید و از روح خدا ناامید نشوید که غیر از کافران از روح خدا ناامید نمی شوند ﴿۸۷﴾

 دقت در آیه زیر نیز این موضوع را برایمان روشن میسازد که روح از جانب خداست که به سوی مریم فرستاده شد و بر مریم به شکل بشری نمایان میشود! به کلمه وَرُوحٌ مِّنْهُ از جانب او دقت کنید :

یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَا تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّـهِ إِلَّا الْحَقَّ ۚ إِنَّمَا الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّـهِ وَکَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَىٰ مَرْیَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ ۖ فَآمِنُوا بِاللَّـهِ وَرُسُلِهِ ۖ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ ۚانتَهُوا خَیْرًا لَّکُمْ ۚ إِنَّمَا اللَّـهُ إِلَـٰهٌ وَاحِدٌ ۖ سُبْحَانَهُ أَن یَکُونَ لَهُ وَلَدٌ ۘ لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ۗ وَکَفَىٰ بِاللَّـهِ وَکِیلًا﴿١٧١﴾ سوره نساء
ای اهل کتاب در دینتان غلوّ نکنید ( زیاده روی نکنید ) و بر خدا جز حق را نگوئید (سخن خدا را تحریف نکنید) و مطمئن باشید که مسیح عیسی پسر مریم فقط رسول خداست و کلمه ی او که آن را به سوی مریم افکند و روحی از جانب او (که بسوی مریم فرستاده شد) پس به خدا و رسولانش ایمان بیاورید و نگوئید سه تا . اگر دست بردارید برای شما بهتر است غیر از این نیست که خدا خدایی واحد است او منزه است که برایش فرزندی باشد آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است برای اوست و کافیست که خدا وکیل باشد ﴿۱۷۱﴾ 

روح القدس چیست؟

قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذِینَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِینَ ﴿١٠٢﴾ سوره نحل
بگو روح القدس آن (قران) را از جانب پروردگارت به حق فرود آورد تا مومنان را ثابت قدم بگرداند و هدایت و بشارتی برای مسلمانها باشد ﴿۱۰۲﴾

روح مقدس یا روح پاک در چهار آیه قرآن آمده که در  سه آیه عیسی  را مورد تایید قرار میدهد و در یک آیه خطابش به رسول اکرم محمد است و اینکه آیا روح القدس همان روحی است که آن را به قلب رسول نازل کرد ؟

نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ [الشعراء : 193] عَلَى قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ [الشعراء : 194] 
روح الامین آن را نازل کرده است (193) بر قلب (پاک) تو، تا از انذارکنندگان باشى! (194) 

و اینکه روح القدس همان جبریل است یا خیر؟

 قُلْ مَن کَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّـهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِینَ﴿٩٧﴾ سوره بقره
بگو هر کس برای جبریل دشمن باشد (بداند) که او با اجازه خداوند(قرآن را) بر قلب تو نازلش کرد تصدیق کننده آنچه که در حضور اوست و هدایت و بشارتی برای باورمندان است ﴿۹۷﴾ 

نمیتوان به روشنی رای داد و حکم روشن و قطعی صادر کرد زیرا همه آنها با ضمایر اشاره دارند که مورد اشاره های آن معلوم نیست آیات را مینویسیم اما نتیجه گیری بسیار سخت خواهد بود :

وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ ۖ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ۗ أَفَکُلَّمَا جَاءَکُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقًا کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقًا تَقْتُلُونَ﴿٨٧﴾ سوره بقره
 و قطعآ کتاب را به موسی دادیم و بدنبال آن بعد از او رسولان را (نیز کتاب دادیم) و به عیسی پسر مریم دلایل روشنگر را دادیم و او را با روح القدس تاییدش کردیم آیا پس هر گاه رسولی چیزی را برایتان آوردکه خوشایند تان نبود بزرگی جستید و گروهی را تکذیب کرده و گروهی را کشتید ؟ ﴿۸۷﴾

إِذْ قَالَ اللَّـهُ یَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ اذْکُرْ نِعْمَتِی عَلَیْکَ وَعَلَىٰ وَالِدَتِکَ إِذْ أَیَّدتُّکَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلًا ۖ وَإِذْ عَلَّمْتُکَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنجِیلَ ۖ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ بِإِذْنِی فَتَنفُخُ فِیهَا فَتَکُونُ طَیْرًا بِإِذْنِی ۖ وَتُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِی ۖ وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِی ۖ وَإِذْ کَفَفْتُ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَنکَ إِذْ جِئْتَهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَـٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِینٌ ﴿١١٠﴾ سوره مائده
وقتی که خدا گفت ای عیسی پسر مریم یاد کن نعمتم را بر تو و بر مادرت وقتی که تو را به روح القدس قدرت دادم با مردم در گهواره ودر پیری حرف می زنی و وقتی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل را یاد دادم و وقتی که از گِل با اجازه من مانند قیافه پرنده خلق می کردی سپس در آن می دمیدی و با اجازه من پرنده ای می شد و دیوانه یا کور و پیر را با اجازه من درمان می کردی و وقتی که با اجازه من مرده ها را خارج میکردی و وقتی که (گزند) بنی اسرائیل را از تو بازداشتم وقتی که بسوی آنها با دلایل روشن آمدی سپس گفتند کسانی که از آنها ناباور شدند این غیراز جادویی روشن نیست ﴿۱۱۰﴾ 

 تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۘ مِّنْهُم مَّن کَلَّمَ اللَّـهُ ۖوَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ ۚ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ۗ وَلَوْ شَاءَ اللَّـهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَلَـٰکِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن کَفَرَ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّـهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَـٰکِنَّ اللَّـهَ یَفْعَلُ مَا یُرِیدُ﴿٢٥٣﴾ سوره بقره
آنها رسولانند بعضی از آنان را نسبت بر بعضی نعمت دادیم از آنها است کسی که خدا با او سخن گفت و منزلت بعضی از آنها را بالا برد و به عیسی پسر مریم روشنگری ها را دادیم و به روح پاک شده (روح القدس) تاییدش کردیم و اگر خدا می خواست کسانی که بعد از آنها بودند جنگ نمی کردند بعد از آنچه از دلایل روشن برایشان آمد و لیکن اختلاف کردند . و از آنها کسی است که باور کرد و از آنهاست کسی که انکار کرد و اگر خدا میخواست جنگ نمی کردند و لیکن خدا انجام میدهد آنچه را بخواهد﴿۲۵۳﴾ 

آیا دیگران هم با روح تایید میشوند؟

کمک و همراهی کردن و تایید کردن با روح ، در انحصار کسی نیست و در آیات زیر از مورد تایید قرار گرفتن توسط روح و افکنده شدن (فرستاده شدن روح) به سوی دیگر بنده های خدا هم سخن گفته شده که در دو آیه زیر به آن اشاره میشود :

لَّا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ ۚأُولَـٰئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ ۖ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ۚ رَضِیَ اللَّـهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ أُولَـٰئِکَ حِزْبُ اللَّـهِ ۚ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّـهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿٢٢﴾ سوره مجادله
 قومی که به خدا و روز آخر ایمان دارند را پیدا نمیکنی که دوستی کند با کسی که با خدا و رسولش دشمنی می کند و اگر چه آنها پدرانشان و یا فرزندانشان و یا برادرانشان یا خویشاوندانشان باشند آنانند که ایمان را در قلبهایشان نوشت و آنها را بوسیلۀ روحی از خودش مورد تایید قرار داد و آنها را در باغهایی که از زیر آنها رودهایی جاریست داخل گردانید در آن اقامت می گزینند خدا از آنها راضی و آنها نیز از خدا راضی هستند آنها حزب خدا هستند آگاه باشید که حزب خدا آنها رهایی یافتگان هستند ﴿۲۲﴾

در آیه بالا خداوند کسانی را با روح از جانب خودش تایید میکند وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ و با روحى از ناحیه خودش آنها را تقویت فرموده!

رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ لِیُنذِرَ یَوْمَ التَّلَاقِ ﴿١٥﴾ سوره غافر
 (خداوندی که) درجات بالایی دارد دارندۀ عرش است روح از دستور او بر هر کسی از بنده هایش افکنده میشود تا در روز تلاق (روز گیر کردن و ماندن) هشدار داده شوند ﴿۱۵﴾

در آیه بالا نیز روح است که عامل ارتباط خدا با انسان است و به دستور خدا پیش بنده ها میرود تا با آنها ارتباط برقرار کند...!

آیا جبریل روح یا ملک و یا رسول است؟

 قُلْ مَن کَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّـهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِینَ﴿٩٧﴾ سوره بقره
بگو هر کس برای جبریل دشمن باشد (بداند) که او با اجازه خداوند(قرآن را) بر قلب تو نازلش کرد تصدیق کننده آنچه که در حضور اوست و هدایت و بشارتی برای باورمندان است ﴿۹۷﴾ 

مَن کَانَ عَدُوًّا لِّلَّـهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکَالَ فَإِنَّ اللَّـهَ عَدُوٌّ لِّلْکَافِرِینَ﴿٩٨﴾ سوره بقره
آن کس که دشمن باشد برای خدا و فرشته هایش و رسولانش و جبریل و میکال پس مطمئنآ خدا دشمنی برای کافران است ﴿۹۸﴾

إِن تَتُوبَا إِلَى اللَّـهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُمَا ۖ وَإِن تَظَاهَرَا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّـهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ ۖ وَالْمَلَائِکَةُ بَعْدَ ذَٰلِکَ ظَهِیرٌ ﴿٤﴾ سوره تحریم
 اگر شما دونفر سوی خدا برگردید پس حتماً قلبهایتان منحرف شده و اگر (بخواهید راز پیامبر را)بر علیه او آشکارش کنید پس البته همان خداست مولای او و جبرئیل و مومنان شایسته و ملائکه بعد از آن پشتیبانش هستند ﴿۴﴾

یُنَزِّلُ الْمَلَائِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ ﴿٢﴾ سوره نحل
 ملائکه و روح را با دستورش نازل می کند بر هر کس از بنده هایش که می خواهد که هشدار دهید که هیچ خدایی غیر از من وجود ندارد پس حدود من را رعایت کنید ﴿۲﴾

وَإِنَّهُ لَتَنزِیلُ رَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿١٩٢﴾ سوره شعرا
و البته آن (قرآن) نازل شده ی پروردگار جهانیان است ﴿۱۹۲﴾
نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ ﴿١٩٣﴾ سوره شعرا
روح امین آن را نازل کرد ﴿۱۹۳﴾
عَلَىٰ قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ ﴿١٩٤﴾ سوره شعرا
بر قلب تو (نازلش کرد) تا از هشدار دهنده ها باشی  ﴿۱۹۴﴾
بِلِسَانٍ عَرَبِیٍّ مُّبِینٍ ﴿١٩٥﴾ سوره شعرا
به زبان عربی روشنگر (آن را نازل کرد)  ﴿۱۹۵﴾

وَکَذَٰلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا ۚ مَا کُنتَ تَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَـٰکِن جَعَلْنَاهُ نُورًا نَّهْدِی بِهِ مَن نَّشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا ۚوَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ ﴿٥٢﴾ سوره شوری
و آنگونه روحی از دستور ما را به سویت وحی کردیم و تو نمی دانستی که کتاب چیست و نمیدانستی که ایمان چیست و لکن آنها را بعنوان نوری قرار دادیم که توسط آن هدایت می کنیم هر کس از بنده هایمان را که بخواهیم و البته تو به سوی راه استوار هدایت می کنی ﴿۵۲﴾ 

روح و ملائکه ( فرشتگان ) نازل میشوند و بالا میروند :

 تَعْرُجُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ ﴿٤﴾ سوره معارج
 ملائکه و روح بسوی او بالا میروند در روزی که مقدار ان پنجاه هزال سال است ﴿۴﴾

 تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سوره قدر
ملائکه و روح در آن (شب) با جازه ی پروردگارشاناز برای هر کاری نازل میشوند (پایین می آیند) ﴿۴﴾

یُنَزِّلُ الْمَلَائِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ ﴿٢﴾ سوره نحل
 ملائکه و روح را با دستورش نازل می کند بر هر کس از بنده هایش که می خواهد که هشدار دهید که هیچ خدایی غیر از من وجود ندارد پس حدود من را رعایت کنید  ﴿۲﴾

در روز قیامت روح و ملائکه ( فرشتگان ) حاضر هستند :

 یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفًّا ۖ لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَـٰنُ وَقَالَ صَوَابًا ﴿٣٨﴾ سوره نباء
 روزی که ملائکه و روح به صف می ایستند و سخنی نمی گویند غیر از کسی که خدای رحم کننده به او اجازه دهد ﴿۳۸﴾

هنگام مرگ این نفس ماست که از ما گرفته میشود و نامی از روح برده نمیشود :

طبق آیات قرآن که به روشنی با عقاید خرافی رایج بین مسلمانها و دیگران از اهل کتاب مخالفت میکند هنگام مرگ این روح نیست که از کالبد انسان جدا میشود و از آن گرفته میشود بلکه این نفس انسان است که متوفی میشود یعنی به تمامی گرفته میشود و اصولآ در هیچ کجای قرآن بر خلاف تصورات ذهنی ما نامی از روح انسانی برده نشده بلکه همیشه قرآن از نفس انسانی سخن میگوید و آنچه را ما در پندار خود به روح نسبت میدهیم قرآن به نفس منصوب میکند :

 اللَّـهُ یَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا ۖ فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَىٰ عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَىٰ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ﴿٤٢﴾ سوره زمر
 خدا هنگام مرگ نفوس (جانها) را به تمامی میگیرد و کسی که نمرده است در خواب نفسش (جانش) را می گیرد و (خدا) نفسی را که مرگ بر او گذشته است را نگه میدارد و آن دیگری (انسانی که خواب است و نفس او از او گرفته شده ولی هنوز زمان مرگش نرسیده) را می فرستد تا سر رسیدی معین (که زندگی کند) البته در آن نشانه هایی است برای قومی که تفکر میکنند ﴿۴۲﴾

خواب سایه ای از مرگ است :

وَهُوَ الَّذِی یَتَوَفَّاکُم بِاللَّیْلِ وَیَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضَىٰ أَجَلٌ مُّسَمًّى ۖ ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿٦٠﴾
و او کسی است که شما را در شب می میراند و آنچه کسب میکنید در روز را میداند سپس شما را در آن بر می انگیزد تا مهلت تعیین شده برسد سپس بازگشت شما به سوی اوست سپس از آنچه عمل می کردید شما را آگاه میکند ﴿۶۰﴾ سوره انعام

آیه فوق میفرماید که در شب ما فوت میکنیم یعنی نفس ما از ما گرفته میشود و برای همین از اتفاقات بی خبر هستیم و گذشت زمان را درک نمیکنیم !

پس از مرگ ارتباط انسان با دنیا قطع میشود و از اتفاقات دنیا بی خبر است :

داستانی در قرآن هست که دقت در آن مطالب مهمی از دنیای پس از مرگ را برای ما آشکار میسازد :

 أَوْ کَالَّذِی مَرَّ عَلَىٰ قَرْیَةٍ وَهِیَ خَاوِیَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّىٰ یُحْیِی هَـٰذِهِ اللَّـهُ بَعْدَ مَوْتِهَا ۖ فَأَمَاتَهُ اللَّـهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ ۖ قَالَ کَمْ لَبِثْتَ ۖ قَالَ لَبِثْتُ یَوْمًا أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ ۖ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَىٰ طَعَامِکَ وَشَرَابِکَ لَمْ یَتَسَنَّهْ ۖ وَانظُرْ إِلَىٰ حِمَارِکَ وَلِنَجْعَلَکَ آیَةً لِّلنَّاسِ ۖ وَانظُرْ إِلَى الْعِظَامِ کَیْفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَکْسُوهَا لَحْمًا ۚ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّـهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿٢٥٩﴾ سوره بقره
یا مانند مردی که بر شهری گذر میکرد که در آن خانه ها فرو ریخته بود گفت : خدا آن را چگونه  بعد از مرگش زنده میکند و خدا او را یکصد سال میراند سپس او را بر انگیخت . گفت : چه مدت زمان درنگ کردی گفت یک روز یا قسمتی از روز را ماندم گفت بلکه یکصد سال است که مانده ای و به غذایت نگاه کن و به نوشیدنی خود که نگندیده و به خرت نگاه کن و تا تو را آیه ای برای مردم قرار دهیم و به استخوانها نگاه کن که چگونه آن را برجسته می کنیم سپس آن را با گوشتی می پوشانیم  پس وقتیکه دلایل برایش روشن شد گفت دانستم که قطعاً خدا بر هر چیزی تواناست ﴿۲۵۹﴾  

انسانی که در این آیه دچار شبهه میشود که خدا چگونه استخوانهای پوسیده را زنده میکند خدا او را یکصد سال میمیراند فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِئَةَ عَامٍ خدا او را یکصد سال میراند و جالب است که بعد از یکصد سال وقتی دوباره زنده میشود و از او میپرسند چه مدت اینجا مانده ای جواب میدهد یک روز یا قسمتی از روز یعنی درک گذر زمان برای این مرد نا ممکن بوده یعنی با مرگ ارتباطش با دنیایی که در آن زندگی میکند قطع شده و هیچ ارتباطی  بعد از مرگ با این دنیا وجود ندارد و با مرگ تمام ارتباط ما با دنیا قطع میشود و از آن بی خبریم  از آنجایی که خواب سایه ای از مرگ است و درباره آن صحبت کردیم به داستان اصحاب کهف در قرآن توجه کنید :

وَکَذَٰلِکَ بَعَثْنَاهُمْ لِیَتَسَاءَلُوا بَیْنَهُمْ ۚ قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ کَمْ لَبِثْتُمْ ۖ قَالُوا لَبِثْنَا یَوْمًا أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ ۚ قَالُوا رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَکُم بِوَرِقِکُمْ هَـٰذِهِ إِلَى الْمَدِینَةِ فَلْیَنظُرْ أَیُّهَا أَزْکَىٰ طَعَامًا فَلْیَأْتِکُم بِرِزْقٍ مِّنْهُ وَلْیَتَلَطَّفْ وَلَا یُشْعِرَنَّ بِکُمْ أَحَدًا ﴿١٩﴾ سوره کهف
و به آنگونه آنها را بر انگیختیم تا بین خودشان سوال کنند . گوینده ای از آنها (اصحاب کهف) گفت :  چه مدت زمان (در غار) ماندید ؟ گفتند : یک روز یا بخشی از یک روز را (در غار) مانده ایم . گفتند : پروردگارتان به مدت زمانی که مانده اید داناتر است پس یکی از خودتان را با پولهایتان به سمت شهر بفرستید تا ببیند کدام خوردنی پاکیزه تر است وبرایتان از آن (خوردنی ها) روزی بیاورد و باید (با مردم) مدارا کند تا احدی بر (حضور) شما آگاه نشود ﴿۱۹﴾

نکته ای که در این دو آیه ( بقره 259 و کهف 19 ) جلب توجه می کند این است که اصحاب کهف هم بعد از سیصد سال و اندی که از خواب بیدار شدند از یکدیگر پرسیدند چه مدت زمان اینجا مانده اید گفتند یک روز یا قسمتی از روز یعنی همان جوابی که  آن مرد در سوره بقره داد یک روز یا قسمتی از روز و معلوم میشود که اصحاب کهف هم در خواب گذر زمان را درک نمیکردند و ارتباطشان با دنیا قطع بوده همین اتفاق در خواب ما برای ما انجام میپذیرد و ما هنگام خواب گذر زمان را احساس نمیکنیم و افرادی که به هر علتی بیهوش میشوند و یا به کما میروند پس از به هوش آمدن نمیدانند چه مدت زمان بر آنها گذشته است حال به آیه ای دیگر توجه کنید که عیسی میگوید من پس از مرگ نمیدانم که در دنیا چه میگذرد :

مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِی بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّـهَ رَبِّی وَرَبَّکُمْ ۚ وَکُنتُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا مَّا دُمْتُ فِیهِمْ ۖ فَلَمَّا تَوَفَّیْتَنِی کُنتَ أَنتَ الرَّقِیبَ عَلَیْهِمْ ۚوَأَنتَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ﴿١١٧﴾ سوره مائده
من به آنها نگفتم مگر آنچه را که من را به آن دستور دادی که فقط خدا را عبادت کنید که پروردگار من و پروردگار شماست و تو بر آنها شاهد بودی مادامیکه درمیان آنها بودم سپس وقتیکه مرا متوفی کردی تو مراقب ایشان بودی و تو بر هر چیزی شاهد هستی ﴿۱۱۷﴾  

دقت در این دو آیه که گفتگویی بین خدا و عیسی انجام گرفته وقتی خدا از عیسی میپرسد که تو به مردم گفته ای که تو و مادرت را به عنوان دو خدا غیر از خدای واحد پرستش کنند جوابی که عیسی میدهد بسیار تامل بر انگیز است زیرا میگوید تا زمانی که در میان آنها بودم مَّا دُمْتُ فِیهِمْ تو شاهد هستی که فقط فرامین تو را به آنها گفتم و وقتی من را میراندی تو بر آنها مراقب بودی یعنی من دیگر نمیدانم در آنجا چه میگذرد و تو هستی که شاهد همه چیز هستی! یعنی عیسی اقرار و اعتراف میکند که از وقایع و اتفاقاتی که در جهان میگذرد بی خبر است! این که بعد از مرگ ارتباط ما با دنیایی که در آن زندگی میکنیم کاملآ قطع میشود و گذر زمان را درک نمیکنیم جنبه عمومی دارد..!
 
إِنَّکَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَىٰ وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ ﴿٨٠﴾ سوره نمل
در واقع تو نمی توانی به مرده ها چیزی را بشنوانی و نمیتوانی به کرها صدایی را بشنوانی وقتی که آنها روی بر گردانده اند ﴿۸۰﴾

در این آیه هم به رسول میگوید که تو نمیتوانی چیزی را به مرده ها بشنوانی یعنی آنها دیگر نمیتوانند صدای تو را بشنوند و با تو ارتباط بر قرار کنند و آیات دیگری هم در قرآن هستند که این دیدگاه را تایید میکنند که به دلیل اختصار از آن صرف نظر میکنیم.

چرا قرآن میگوید کسانی که در راه خدا کشته شدند را مرده مپندارید؟

 وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّـهِ أَمْوَاتًا ۚبَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ ﴿١٦٩﴾  سوره آل عمران
وگمان نکنید کسانیکه در راه خدا کشته شدند مرده هایی هستند بلکه زنده هایی هستند و پیش پروردگارشان روزی داده شده اند{از زمین و دنیای فانی رفته اند و دیگر در دنیا حضور ندارند اما در جایی دیگر توسط خداوند روزی داده میشوند زیرا تمام هستی عند الله است و خدا در همه جا حاضر است}  ﴿۱۶۹﴾

وَلَا تَقُولُوا لِمَن یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّـهِ أَمْوَاتٌ ۚ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَـٰکِن لَّا تَشْعُرُونَ ﴿١٥٤﴾ سوره بقره 
و به کسانی که در راه خدا کشته میشوند نگویید مرده ها بلکه زنده ها و لیکن درک نمی کنید ﴿۱۵۴﴾ 

همانگونه که با استناد به آیات قرآن قبلآ توضیح دادیم با مرگ ارتباط تمام انسانها با دنیا قطع میشود اما این دو آیه میگوید تصور نکنید کسانی را که در راه خدا کشته شده اند مرده اند بلکه زنده هستند و نزد پروردگارشان روزی میخورند ، باید بدانیم که قرآن نمیگوید که این افراد میتوانند با انسانهای زنده ارتباط بر قرار کنند و میگوید اینها پیش پروردگارشان هستند تمام هستی پیش خداست و نزد خداست زیرا خدا همه جا هست در کهکشانهای بسیار دور دست که ما حتی با تلسکوپهای نوری قوی از دریافت نور آنها عاجز هستیم تا بر بلندای کوه ها و ژرفای دریاها خدا همه جا هست و برای درک بهتر  عِندَ رَبِّهِمْ = پیش خدا به آیه ای از قرآن توجه کنید که مسیح ابتدا در این دنیا میمیرد و پس از ان به سمت خدا بالا میرود :

إِذْ قَالَ اللَّـهُ یَا عِیسَىٰ إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَرَافِعُکَ إِلَیَّ وَمُطَهِّرُکَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِینَ اتَّبَعُوکَ فَوْقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلَىٰ یَوْمِ الْقِیَامَةِ ۖ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأَحْکُمُ بَیْنَکُمْ فِیمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ ﴿٥٥﴾  سوره آل عمران
وقتی که خدا گفت ای عیسی من تورا متوفی میکنم (میمیرانم) وسپس تورا به سوی خودم بالا میبرم و تورا از کسانیکه باور ندارند (کافرند) پاک میکنم. و کسانی که پیروی تو را کردند بالا تراز(کافران) تا روز قیامت قرار میدهم همان کسانیکه باور ندارند پس بازگشت شما به سوی من است و من بین شما در آنچه که شما در آن اختلاف میکردید حکم میکنم ﴿۵۵﴾ 

 در این آیه به روشنی بیان میکند که خدا میگوید ای عیسی من ابتدا تو را میمیرانم یعنی تمام ارتباطات زمینی تو را قطع میکنم و پس از آن که مُردی تو را به سوی خود بالا میبرم...

عزراییل و نام او در قرآن نیامده و فرشته ها هستند که جان انسانها را به فرمان خدا میگیرند :

بر خلاف  دیدگاه های غلطی که وسوسه های شیطان خرافات و افسانه های پیشینیان آن را به باور انسانها القاء میکنند نام عزراییل در قرآن نیست و بر خلاف آموزه های احادیث تعداد کسانی که ما را متوفی میکند و جان انسانها را میگیرند یک نفر نیست بلکه فرشته ها و یا رسولانی هستند که نمایندگی دارند که جان ما را بستانند به برخی آیات در این زمینه دقت کنید :

قُلْ یَتَوَفَّاکُم مَّلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ ﴿١١﴾  سوره سجده
بگو فرشته ی مرگ شما را متوفی میکند (جانتان را به تمامی میگیرد) همان کسی که بر شما وکیل شده سپس بسوی پروردگارتان باز گردانده میشوید ﴿۱۱﴾ 

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّـهِ کَذِبًا أَوْ کَذَّبَ بِآیَاتِهِ ۚ أُولَـٰئِکَ یَنَالُهُمْ نَصِیبُهُم مِّنَ الْکِتَابِ ۖ حَتَّىٰ إِذَا جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا یَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُوا أَیْنَ مَا کُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّـهِ ۖ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ﴿٣٧﴾ سوره اعراف
و کیست ستمکار تر از کسی که از زبان خدا دروغ بگوید یا آیاتش را تکذیب کند آنها کسانی هستند که سهمشان از کتاب به آنها میرسد تا زمانی می آید که  رسولان ما جانشان را می گیرند . میگویند کجا هستند کسانی که غیر از خدا آنها را میخواندید (برای کمک و حاجت خواستن) ؟ می گویند از ما گم شدند و بر علیه خود شهادت میدهند که آنها کافر بودند﴿۳۷﴾  

وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ یَتَوَفَّى الَّذِینَ کَفَرُوا ۙ الْمَلَائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِیقِ ﴿٥٠﴾ سوره انفال
و اگر میدیدی وقتی را که ملائکه جان کافران را میگیرند به صورتها و پشتهایشان میزنند و بچشید عذاب سوزاننده را ﴿۵۰﴾

 الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِکَةُ ظَالِمِی أَنفُسِهِمْ ۖ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ مَا کُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءٍ ۚ بَلَىٰ إِنَّ اللَّـهَ عَلِیمٌ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿٢٨﴾ سوره نحل
کسانی که ملائکه جان آنها را می گیرند در حالیکه به خود ستم کرده اند و اعلان تسلیم می کنند که ما کار زشتی نکرده ایم (ملائکه جواب میدهند) بله البته خدا می داند آن اعمالی که انجام می دادید ﴿۲۸﴾

دقت کنید که دردو آیه فوق صحبت از فرشته هاست که جمع بسته شده اند و فقط یک فرشته نیست که جان انسان را میگیرد الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ کسانی که فرشتگان (مرگ) جانشان (نفسشان) را می گیرند 

 و همین نشان میدهد باور به این که یک نفر به نام عزراییل که نفس ما را میمیراند تا چه اندازه نادرست است و با دیدگاه قرآنی متفاوت است !

الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِکَةُ طَیِّبِینَ ۙ یَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَیْکُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿٣٢﴾ سوره نحل
 کسانی که وقتی فرشته ها جانشان را میگیرند پاکیزه اند میگویند سلام بر شما باد داخل باغ شوید به دلیل آنچه انجام دادهاید ﴿۳۲﴾

در آیه بالا نیز مانند آیه قبلی فرشته های مرگ جمع بسته شده اند...

و حُسن ختام بحث ما آیات زیر از سوره شمس :

 وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا ﴿٧﴾
و سوگند به نفس و سوگند به آنچه آن (نفس) را درست کرد ﴿۷﴾
 فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ﴿٨﴾
و به آن (نفس گناه کاریش و تقوایش را الهام کرد ﴿۸﴾
 قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا ﴿٩﴾
حتمآ رستگار شد هرکس آن (نفس)  را تزکیه و پاگ گرداند ﴿۹﴾
 وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ﴿١٠﴾
و حتمآ نا امید شد (به آرزویش نرسید) هر کس که با آن نفس دسیسه کرد ﴿۱۰﴾

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته...